IV

Z ukryciem obecności Rachelki nie było problemów. Zawadzcy mieszkali w dzielnicy domków jednorodzinnych, także sąsiedzi raczej nie byli świadomi jej obecności. Najbliżsi mogli się jedynie domyślać. Póki co zarówno Rachelka, jak i Cypora były bezpieczne. Mimo to Cypora nie mogła się pogodzić z myślą, ze w getcie pozostali jej mąż i ukochani rodzice. Jak napisała w swoim dzienniku, podjęła decyzję o powrocie do męża i rodziców, których jednak już nie zastała - zostali wywiezieni do Treblinki. Cypora i Jakub zdawali sobie sprawę, że czeka ich ten sam los. Nie chcieli zginąć z rąk Niemców, podjęli więc smutną decyzję o samobójstwie. Oboje udali się na skraj lasu, Cypora zginęła, natomiast jej mąż próbował się zabić, ale nie udało mu się - został złapany przez Niemców i najprawdopodobniej stało się to, czego najbardziej się obawiał - został zabity przez Niemców w Treblince. Przed śmiercią Cypora napisała do Ireny i pani Sabiny piękny list, w którym powierzyła im Rachelkę. Przesłała im także swój wstrząsający pamiętnik, pisany podczas pobytu w getcie. Niestety, wiele lat po wojnie pani Irena, która wówczas chorowała na schizofrenię, wyobraziła sobie, że do jej domu wchodzą Niemcy. Zniszczyła część pamiętnika Cypory w obawie, żeby go nie odnaleźli. Do dziś nie może tego odżałować, a przez wiele lat, w snach, Niemcy nadal ją nachodzili.

Danusią natomiast zaopiekowała się Zofia Olszakowska, której koleżanka miała sklep - Danusia miała tam pracować. Po kilku dniach Niemcy zorganizowali w pobliżu sklepu łapankę i złapali Danusię, której dzięki kenkarcie udało się zataić żydowskie pochodzenie. Do końca wojny pracowała w Niemczech i to ją uratowało.

______________________________

Hiding Rachelka was not a problem. Irena’s family lived in a district of single – detached houses, so the neighbours rather weren’t aware of her presence. So far, Rachelka and Cypora were safe. Despite this, Cypora couldn’t forget that her husband and their parents were still in the Ghetto. As she wrote in her diary, she decided to return to her beloved ones. However, they weren’t there any longer; their parents were deported to Treblinka. Cypora and Jakub realized that the same fate awaited them. As they didn’t want to die from the hands of the Germans, they took a decision to commit a suicide. They went to the edge of the forest – Cypora died, but as Jakub tried to kill himself, he was captured by the Nazis and it happened what they two had feared the most – he was murdered by the Nazis in Treblinka.

Before her death Cypora wrote to Irena and Sabina a beautiful letter, in which she entrusted Rachelka to them. She sent them also her shocking diary, written during her stay in the Ghetto. Unfortunately, many years after the war, Irena (who was suffering from schizophrenia), while she was not feeling good, imagined that the Nazis were entering her home. So she destroyed a part of Cypora’s diary, because she feared that they would find it. Until today, she still has the nightmares about the Germans entering the house.

In the meantime, Danusia was kept by Zofia Olszakowska in her home. Zofia’s colleague had a shop, where Danusia was supposed to work. One day the Germans organized a Łapanka (the Polish name for a German practice, when the SS, Wehrmacht and Gestapo rounded up civilians on the streets of Polish cities – it was a sort of chasing for people) and caught Danusia. Thanks to kennkarte, she managed to hide her Jewish origins and she worked as a Pole in Germany until the end of the war, which literally saved her.